ارزیابی نقش سرمایۀ اجتماعی در یکپارچه سازی اراضی کشاورزی مطالعة موردی: دهستان حصار ولی عصرـ شهرستان آوج

یکی از مهم ترین چالش های توسعۀ روستایی در ایران، تقطیع و پراکندگی زیاد زمین های کشاورزی بهره برداران است که مدیریت منابع تولید را با مشکلات عدیده ای مواجه ساخته است. بسیاری از پژوهشگران، یکپارچه سازی اراضی را راه حلی منطقی و اجرایی برای حل این معضل می دانند و بر نقش سازندۀ سرمایۀ اجتماعی ـ شامل ساختارهای جامعه، انسجام، روابط افراد، و کارایی شبکه های محلی ـ در این فرایند تأکید می کنند. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش سرمایۀ اجتماعی بهره برداران در تشکیل گروه های خودجوش محلی و یکپارچه سازی زمین های پراکندۀ اعضا از این طریق است. روش تحقیق برای انجام این پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی بود و به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شد. جامعۀ آماری تحقیق 280 نفر از بهره برداران کشاورزی در روستاهای دهستان حصار ولی عصر بودند که زمین های شان یکپارچه شده بود. از بین آنها با استفاده از فرمول کوکران، 150 بهره بردار به عنوان نمونه انتخاب شد و پرسش نامه به شیوۀ تصادفی ساده توزیع گردید. روایی پرسشنامه را گروهی از صاحب نظران تأیید کردند و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ به میزان 937/0 محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل کمّی داده ها از آزمون های آماری تحلیل واریانس، کروسکال والیس، همبستگی پیرسنه و تحلیل عاملی استفاده شد. نتایج تحلیل واریانس نشان می دهند که میانگین عددی مؤلفه های سرمایۀ اجتماعی بهره برداران، تفاوت معناداری با یکدیگر ندارد. نتیجۀ تحلیل کروسکال والیس نیز نشان می دهد که بهره برداران پروژه های یکپارچه سازی شده در سه روستای مطالعه شده در برخورداری از ابعاد سرمایۀ اجتماعی تفاوت معناداری با یکدیگر ندارند. نتیجۀ تحلیل عاملی نقش سرمایۀ اجتماعی در یکپارچه سازی اراضی در پروژه های اجرا شده نشان می دهد که سه عامل اعتماد متقابل بین بهره برداران (با 39/19 درصد)، مشارکت و همکاری اعضا (با 2/17 درصد) و انسجام اجتماعی و مدیریت اشتراکی (با 56/11 درصد) که عمدتاً با ساختار اجتماعی مناطق روستایی ارتباط نزدیکی دارند، درمجموع نزدیک به 50 درصد از کل واریانس را به خود اختصاص داده اند.